خوانش تازه گروه تاریخ دانشگاه تهران از قانون حمورابی و اسناد حقوقی شوش - وبلاگ برداری

به گزارش وبلاگ برداری، در حفاری های شهر شوش نزدیک به 600 سند حقوقی به خط میخی و زبان اکدی به دست آمده است که به تمدن ایلام باستان در نیمه نخست هزاره دوم قبل از میلاد تعلق دارند. در این مجموعه، 56 سند دربردارنده نوعی قرارداد به نام اسیپ تبل (esip-tabal) (در زبان اکدی معنای بردار و بِبَر) است. این نوع قرارداد در خارج از شوش، در قانون حمورابی نیز مشاهد شده است.

تاریخ پژوه دانشگاه تهران بر مبنای یک مطالعه تطبیقی، برداشت تازه ای از نوعی مناسبات حقوقی در تمدن ایلام باستان ارائه کرد.

پژوهش تازه حسین بادامچی عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و گیدو فایفر استاد حقوق روم دانشگاه گوته فرانکفورت، به نوعی قرارداد حقوقی رایج در ایلام باستان پرداخته و تفسیر تازه ای از این نوع قرارداد ارائه نموده است.

به گفته بادامچی، در حفاری های شهر شوش نزدیک به 600 سند حقوقی به خط میخی و زبان اکدی به دست آمده است که به تمدن ایلام باستان در نیمه نخست هزاره دوم قبل از میلاد تعلق دارند. در این مجموعه، 56 سند دربردارنده نوعی قرارداد به نام اسیپ تبل (esip-tabal) (در زبان اکدی معنای بردار و بِبَر) است. این نوع قرارداد در خارج از شوش، در قانون حمورابی نیز مشاهد شده است.

این پژوهشگر حقوق باستان درباره نوع این قرارداد شرح داد: در ابتدا محققان خط میخی اسیپ تبل را اجاره نامه زمین کشاورزی دانستند. سپس یک محقق برجسته آلمانی به نام پل کشاکر این قرارداد ها را اسناد رهن تفسیر کرد که در آن زمین کشاورزی وثیقه وام قرار گرفته است. ما ضمن ویرایش مجدد این متون، تفسیر تازه ای از اسیپ تبل ارائه داده ایم که بر مبنای آن، این قرارداد ها نوعی فروش محصول آینده یا بیع سلف شمرده می شوند.

بادامچی درباره مقاله ای که به تازگی منتشر شده است، اضافه کرد: در این مقاله ابتدا چهار نمونه از اسناد حقوقی شوش به طور کامل ویرایش و ترجمه و اجزای تشکیل دهنده قرارداد، تحلیل شده است. این اجزا عبارتند از موضوع قرارداد، هدف قرارداد، طرفین عقد، پرداخت ثمن به صورت نقره و تاریخ گذاری معامله، شروط مربوط به ضمانت اجرای قراردادی و نهایتاً سوگند و شهود. سپس به بند های 49 تا 52 قانون حمورابی و دلایل ممنوعیت قرارداد اسیپ تبل به وسیله حمورابی پرداخته شده است.

وی ادامه داد: در بخش سوم مقاله، تحولات بیع سلف در نظام های حقوق روم و اسلامی آنالیز و تاریخ بلندمدت (Longue durée) این نهاد حقوقی بازسازی شده است. پرسش این بخش مقاله این است که آیا می توان قرارداد اسیپ تبل را نوعی تقلب نسبت به قانون توصیف کرد. در پایان نیز این نوع قرارداد از دیدگاه اجتماعی-اقتصادی و حقوقی تحلیل شده است. این پژوهش ضمن نشان دادن اشکالات تفسیر های رایج، قرارداد اسیپ تبل را نوعی بیع محصول آینده از زمین مشخص توصیف می نماید.

استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران که برای پژوهش در اسناد ایلام باستان، عضویت افتخاری دانشگاه جانز هاپکینز را دریافت نموده، گفت: آنالیز تاریخی و تطبیقی معامله بیع سلف، نشان می دهد سنت حقوقی شوش مبنی بر جواز این معامله در حقوق روم و نظام های مبتنی بر آن تا امروز دوام یافته است. از سوی دیگر، ممنوعیت فروش محصول آینده از مزرعه مشخص که در قانون حمورابی برای حمایت از کشاورز تهی دست آمده، در قالب حقوق اسلامی به علت غَرَری بودن معامله تا امروز بر جا مانده است.

وی گفت: این پژوهش اهمیت مطالعه مستقیم اسناد حقوقی ایلام باستان، بعلاوه نقش مطالعات تطبیقی در بازسازی تحولات نهاد های حقوقی تاریخ حقوق ایران باستان و پایان دین حقوق رومی به سنت های حقوقی ایران باستان را نشان می دهد. اسناد حقوقی ایلام از مهم ترین اسناد بازمانده از حیات اجتماعی این تمدن باستانی است که متأسفانه هنوز مطالعه کافی و شایسته ای روی آن ها صورت نگرفته است.

منبع: ایرنا