پل خواجو ، جواهری در میان پل های زاینده رود - وبلاگ برداری

به گزارش وبلاگ برداری، شهر زیبای اصفهان که به نصف دنیا معروف است، یکی از پر طرفدارترین مقاصد گردشگری برای بازدیدکنندگان داخلی و خارجی است. از میان بناها و پل های تاریخی که در این شهر وجود دارد؛ پل خواجو یکی از شاخص ترین و شناخته شده ترین آن هاست که زیبایی آن تحسین همگان را برانگیخته است. در این مطلب از خبرنگاران می خواهیم سفر کوتاهی به اصفهان داشته باشیم و با پل خواجو بیشتر آشنا شویم. با ما همراه باشید.

موقعیت مکانی پل خواجو در شهر اصفهان

پل تاریخی خواجو در انتهای جنوبی خیابان چهار باغ خواجو و انتهای شرقی خیابان کمال الدین اصفهانی واقع شده است. این پل بر روی زاینده رودِ زیبا و در شرق سی و سه پل قرار گرفته است.

نگاهی به تاریخچه ساخت پل خواجو

پل خواجو در سال 1060 هجری قمری، یعنی در زمان حکومت صفویان و به دستور شاه عباس دوم صفوی بنا شد. باستان شناسان بر این عقیده اند که این پل پس از تخریب پل دیگری مربوط به دوره تیموری، به نام پل حسن بیگ و در جای آن ساخته شده است. از این رو آن را پل حسن بیگ و بعلاوه پل شاهی، شیراز و پل بابا رکن الدین (جهت رفتن به مزار بابا رکن الدین یکی از عرفای مشهور و خانقاه) نیز می نامیدند. اما امروزه به علت قرارگیری در محله خواجو بدین نام شناخته می شود. تاریخ دانان بر این عقیده اند که شاه عباس دوم این پل را برای ارتباط بین دو محله دروازه حسن آباد و خواجو با راه شیراز و تخت فولاد ساخته است.

در وسط پل خواجو، ساختمانی مخصوص ساخته شده است که معروف به بیگلربیگی است و در حال حاضر نیز وجود دارد. این بخش از پل، به عنوان اقامتگاهی موقت برای پادشاه صفوی و خانواده او به مجموعه اضافه شده است. در ساخت و تزئین طاق های این قسمت، از نقاشی ها و کاشی کاری های بی نظیری بهره گرفته شده که آن را نسبت به پل های دیگری که بر روی زاینده رود ساخته شده، خاص تر و زیباتر نموده است.

این پل زیبا حقیقتاً یکی از شاهکارهای معماری ایرانی- اسلامی است که هر بیننده ای را مسحور زیبایی خیره نماینده خود می سازد. پل خواجو در پانزدهم دی ماه 1310 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

علت نام گذاری پل خواجو

پل خواجو هم مثل بسیاری از بناهای تاریخی اصفهان چند نام دارد. نام هایی که برگرفته از موقعیت تاریخی و جغرافیایی این شاهکار عصر صفوی است. معروف ترین نام پل، پل خواجو است که به علت قرار گیری پل در منطقه خواجو اصفهان برگزیده شده است. به این پل حسن بیک هم می گویند چرا که باستان شناسان معتقدند پیش از این پلی متروک به نام حسن بیک به جای پل خواجو قرار داشته است که آن پل تخریب شده و به جایش این پل باشکوه جای گرفته است.

نام دیگر آن پل تیموری است به این علت که تیمور دستور ساخت آن را داده بود و پل شاهی، چون به دستور شاه عباس دوم آراسته شد و به شاهکار بدل شد. پل بابا رکن الدین برای اینکه بر سر راه مزار بابا رکن الدین قرار گرفته است نیز از دیگر نام های این پل است. نام دیگر پل خواجو پل شیراز است چرا که این پل بر سر راه شیراز قرار گرفته است. پل خواجو به پل حسن آباد نیز معروف است چرا که نام قدیم محله خواجو حسن آباد بود و پل گبرها چون گبرها یا همان زرتشتیان از این پل به محله خود می رفتند.

معماری و ویژگی های پل خواجو

پل خواجو در زمان صفویان یکی از برترین و زیباترین پل های دنیا به شمار می رفت. این پل در 4 طبقه و از سنگ و آجر و ساروج ساخته شده است. طولی معادل 5/132 متر و عرضی برابر با 12 متر دارد و معبر آن 5/7 متر است. تزئینات زیبا و کاشی کاری های کم نظیر در ساختمان میانی این پل، آن را به بنایی برجسته در بین بناهای تاریخی اصفهان تبدیل نموده است. این پل به گونه ای ساخته شده است که به صورت سد عمل می نماید. به این گونه پل ها اصطلاحاً سد پل گفته می شود. این پل 16 عدد دریچه تخلیه آب دارد و کشوهایی در آن تعبیه شده است. این کشوها با بالا و پایین بردن دریچه ها، مقدار جریان آب و نیز مقدار آب جمع شده در پشتِ این پلِ سدی را کنترل و تنظیم می نمایند.

پل خواجو 24 دهانه دارد. این دهانه ها با مربع هایی که به دقت تراش خورده اند ساخته شده اند. در بخش شرقی پل دو صفه سنگی مسطح به چشم می خورد. در بخش میانی آن نیز سنگ فرش نسبتاً بزرگی در کف رودخانه وجود دارد. از بستر رودخانه تا کف پل، 11 پله سنگی ساخته شده است.

در کناره های ضلع شرقی پل، دو شیر سنگی بزرگ وجود دارد که گفته می شود سمبل سپاهیان بختیاری و محافظ اصفهان در عصر صفویان بوده است. متأسفانه با کم لطفی عده ای از بازدیدنمایندگان، در سال های اخیر خسارات زیادی بر این دو مجسمه سنگی وارد آمده است. استفاده از اصل تناسب در ساخت بنا و تکرار فضاهای هم مقدار و یک شکل با عملکرد یکسان نیز باعث شده که تصویر زیبا و جالب توجهی از پل در چشم بینندگان ایجاد شود.

پل خواجو ، محلی برای سرگرمی و گذراندن اوقات خوش از دیرباز تا به امروز

فضای اطراف این پل در ایام تعطیل و بیشتر در فصل های بهار و تابستان، مکانی برای گردش و سرگرمی مردم است. زیبایی این پل در هنگام شب نیز مثال زدنی ست و افراد بسیاری در هنگام غروب برای گذراندن ساعاتی از شب و لذت بردن از این فضای زیبا به این نقطه از شهر می آیند.

پل خواجو سرگرمیگاهی برای ایام تعطیل

بر اساس اسناد تاریخی که وجود دارد، گفته می شود که پل خواجو در گذشته نیز، تنها یک راه ارتباطی ساده نبوده؛ بلکه همیشه مکانی برای خوش گذرانی و سرگرمی مردم به شمار می رفته است. در مراجع تاریخی به دفعات در خصوص چراغانی کردن پل و برگزاری جشن در آن صحبت شده است. به عنوان نمونه در کتاب قصص الخاقانى تألیف ولی قلی بیگ شاملو که در رابطه با تاریخ مختصر صفویه نوشته شده، آمده است:

در سال 1060 هجری قمری که پل ساخته شد و به پل شاهى معروفیت یافت؛ بعد از تعطیلات نوروز آن سال برحسب فرمان شاه عباس ثانى پل را آذین بندى و چراغان کردند و هر یک از غرفه هاى آن را یکى از امراء و بزرگان تزئین نمود و براى جشن مهیا گشت و شعراى مشهدى قصیده اى در 45 بیت و نیز صائب تبریزى قصیده اى در وصف آن چراغانى و جشن سروده اند.

جاذبه های اطراف پل خواجو

هر کوچه ای از اصفهان زیبا، جایی برای تماشا دارد و این یعنی هر کجای این شهر که باشید بینهایت جاذبه گردشگری در اطرافتان هست. در غرب پل خواجو می توانید سی و سه پل زیبا را ببینید. تا خیابان چهار باغ عباسی و میدان جلفا هم مسافت زیادی نیست. میدان نقش دنیا هم با تماشای های پرتعداد حدود سه کیلومتر با شما فاصله دارد. اگر عاشق طبیعت و گل های زیبا هستید هم باغ گل اصفهان درست بیخ گوشتان است. از دیگر تماشای های اطراف این پل می توان به چهلستون، کاخ هشت بهشت و قبرستان تخت فولاد اشاره نمود.

چهلستون

اشعار شاعران درباره پل خواجو

پل خواجو همیشه مورد توجه پادشاهان و مردم بوده است و زیبایی چشم نواز و خیره نماینده اش در تلفیق با مرنام شادمانه ای که مردم و پادشاهان در این پل برپا می نموده اند آن را بیشتر مورد توجه قرار می داده است. همین هم سبب شده شاعران بسیاری درباره این پل شعرهای زیبا بسرایند.

یکی از این شاعران صائب تبریزی است که در قصیده ای زیبا درباره جشنی که در این پل برپا بوده است از پل خواجو تعریف می نماید و می گوید:

اصفهان یک دل روشن ز چراغان شده است پل ز آراستگی تخت سلیمان شده است

باده چون سیل ز هر چشمه روان گشته است کمر پل ز می لعل، بدخشان شده است

از گل و شمع که افروخته و ریخته است کهکشان دگر از خاک نمایان شده است

چون مه عید که شود ز شفق چهره فروز طاق ها از می گلرنگ فروزان شده است

عالم آب، دو بالا شده از عشرت پل شادی و عشرت ایام دو چندان شده است

همین طور بابا محمد علی اصفهانی درباره این پل سدی گفته است:

ندانم چون کنم تعریف آن پل

کزو ایجاد شد راه توکل

شکوه بحر اگر آنجا کشد سر

جهد مانند میمونی ز چنبر

داستان دو شیر سنگی پل خواجو

در گوشه ضلع های شرقی پل خواجو دو شیر سنگی قرار گرفته است. بسیاری بر این باورند که این دو شیر سنگی نماد سپاهیان بختیاری است که با رشادتی مانند شیر از اصفهان و زاینده رود مراقبت می نمایند. این شیرها که به زیبایی تمام حجاری شده اند هنوز هم چنان جذبه زیبایی دارند که وقتی در چشمانشان نگاه می کنی احساس می کنی که زنده اند و درخششی عجیب در چشمانشان است. بر روی بدنه این شیرها حرفی حکاکی شده است که می گویند ابتدای نام سازندگانشان است.

دیگر حکاکی بر روی شیرها مربوط به ورزش های باستانی است و بسیار جالب است. این روزها به علت کم توجهی های مردم، گردشگران و مسئولان این دو شیر سنگی بسیار آسیب دیده اند و از زیبایی و وقارشان کاسته شده است اما هنوز هم مانند شیر ایستاده اند تا از اصفهان و زاینده رود مراقبت نمایند.

پل خواجو

اسرار و عجایب پل خواجو

پل خواجو به همان مقدار که زیبا و تماشای است رازها و عجایب جالبی نیز در سینه دارد که دانستن آن ها شما را برای بازدید از این پل تاریخی مشتاق تر می نماید. یکی از اسرارآمیزترین نکات درباره پل خواجو سنگ های علامتدار آن است. در سال 88 در عملیات بازسازی این پل ، دست اندر کاران این تخریب و بازسازی به سنگ قبرها و تخته سنگ های حجاری شده ای برخوردند که بسیار قدیمی و پرارزش بود. همین طور بر روی بسیاری از سنگ های پل مخصوصا آن هایی که در قسمت زیرین پل کار شده است کنده کاری های عجیب و غریبی به چشم می خورد که معلوم نیست نشانه چیست و به وسیله چه کسی انجام گرفته است. بسیاری از این سنگ قبرهای کشف شده را به موزه تخت فولاد تحویل داده اند. اینکه این سنگ های حکاکی شده کار کیست و متعلق به چه زمانی است همانند رازی سر به مهر به جای مانده است.

یکی دیگر از جالب ترین نکات مربوط به پل خواجو، عقاب زیبایی است که بر فراز زاینده رود در حال پرواز است. وقتی از بالا به این پل تماشای نگاه کنید، آن را شبیه به یک عقاب با بال های گشاده می بینید. شاهکار این معماری به حدی ظریف است که حتی پرهای عقاب را نیز با کنگره های پل نشان داده است و شاه نشین وسط پل نیز به شکل سر عقاب در آمده است.

اگر عاشق این جور ظرافت ها هستیند، باید به طبقه پایین پل بروید و از لبه آن به صورت 39 درجه نسبت به افق به پل نگاه کنید. آنگاه شمعی سه بعدی روبروی شما ظاهر می شود. این شمع که حاصل تلفیق جالب طاق های و دیواره های عقبی و جلویی پل است به قدری زیبا و ظریف ساخته شده است که حتی اشک های حاصل از سوختنش هم به چشمتان خواهد آمد. ترکیب این زیبایی هاست که پل خواجو را به یکی از شاهکارهای معماری دوران خود بدل نموده است.

برترین زمان سفر به اصفهان برای بازدید از پل خواجو

برای سفر به اصفهان برترین فصل بهار و پاییز است چرا که زمستان های سرد و تابستان های گرم اصفهان ممکن است کمی گشت و گذار را برایتان در این شهر زیبا سخت کند. بهارهای زیبا و پاییزهای بارانی در کنار پل خواجو صفای دیگری دارد مخصوصا اگر زاینده رود پر آب باشد و دنیا دنیا طراوت به کل شهر اصفهان پراکند.

اطلاعات بازدید پل خواجو

قیمت بلیط: رایگان

ساعت بازدید: شبانه روز

آدرس پل خواجو: اصفهان، خیابان کمال ناماعیل، پل خواجو

جهت دسترسی به پل خواجو

با اتوبوس، تاکسی و ماشین شخصی می توانید به راحتی به این پل دسترسی داشته باشید. پل خواجو خیابان کمال ناماعیل و بلوار آیینه خانه را به یکدیگر متصل می نماید پس از هر یک از این خیابان ها با ماشین شخصی به پل خواجو بیایید. اتوبوس های اصفهان هم ایستگاه هایی برای پل خواجو دارند. برای استفاده از مترو نزدیک ترین ایستگاه سی و سه پل است که با گرفتن یک تاکسی می توانید خودتان را به پل خواجو برسانید.

نقاط قوت و ضعف

• هر چه درباره نقاط قوت این شاهکار معماری عصر صفوی بگوییم کم گفته ایم. از مصالح به کار رفته در این پل تا اصول مهندسی، محاسبات دقیق و طرح باشکوه آن همه و همه جزو نقاط قوت پل خواجو به شمار میرود. مصالح به کار رفته در این پل که آجر، ساروج، چوب و سنگ است با کارکرد پل مطابقت دارد و استحکام پل را تضمین می نماید. خوب است این نکته جالب را هم بدانید که درست مثل سی و سه پل، پی های این پل هم با آب میانه خوبی دارد و به جای فرسایش با عبور آب تقویت و محکم تر می شود.

• پل خواجو علاوه بر یک پل زیبا و باشکوه سدی بزرگ بوده است که در هنگام سیلاب آب را کنترل می نموده است و برای آبیاری باغ های بالا دست سطح آب را بالا نگه می داشته است تا کنترل آب در سال های پرباران یا کم آب سخت نشود.

• یکی دیگر از نقاط قوت این سازه پرابهت اما بسیار زیبا رعایت اصل تناسب است. در این پل از المان های بسیار و شبیه به هم استفاده شده است که در ترکیب با یکدیگر اثری خیره نماینده را پدید می آورد. علی الخصوص اینکه با قرینه سازی چشم نوازی نیز همراه است که زیبایی این پل را به اوج خود می رساند. پل خواجو از نظر تزئینات نیز در اوج است و با کاشی کاری های ظریف و رنگارنگ در هر گوشه و کنار خود تماشای های بسیار دارد.

• اما شاید بی توجهی این روزهای ما باعث شده است که این اثر معماری باشکوه و این اثر تاریخی کم نظیر دارای نقاط ضعفی نیز باشد. در جریان بازسازی سال 88 بسیاری از سنگ های پل را عوض کردند و جای آن سنگ هایی گذاشتند که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نه تنها به زیبایی و حس کهن بودن پل ضربه زده است، حتی می تواند برای استحکام پل بسیار مضر باشد.

امکانات رفاهی پل خواجو

پل خواجو در میانه شهر قرار گرفته است پس خیالتان از امکانات رفاهی در اطراف این پل راحت باشد. درست در کنار پل دو تا کافه درجه یک قرار گرفته است که بسته به سلیقه تان می توانید چیزی در آنجا بخورید و لذت ببرید. رستوران های خوب و هتل و اقامت گاه های قابل قبولی هم همان دور و اطراف پیدا می کنید. پس حتما در سفرتان به اصفهان به پل خواجو بروید. مخصوصا هنگام غروب. مردم محلی شب ها دور هم جمع می شوند و شب را با آوازخوانی صفا می بخشند. شما هم می توانید به آن ها اضافه شوید و از همخوانی با خوانندگان محلی و آرامش و صفای این پل لذت ببرید.

کلام پایانی

زیبایی این مکان سالیان سال در فصل بهار و در زمان طغیان آب زاینده رود، دو چندان می شده و مردم با شور و هیجان بسیار، در کنار این رودخانه زیبا می نشستند و از فضای زیبای پل و رودخانه لذت می بردند. در حال حاضر به علت مسائل کم آبی، پل خواجو بر روی بستری خشک و بی آب قرار گرفته است. با این وجود، هنوز هم تماشا این پل تاریخی خالی از لذت نخواهد بود. امیدواریم که با بازگشت آب به زاینده رود دوباره شاهد رونق و زیبایی گذشته این بنای زیبا بر روی این رودخانه باشیم.

منبع:سـفـرزون

منبع: دیجیاتور